بازی کودکان
در گذشته نه چندان دور کار روزانه مردان و زنان و حتی کودکان پایانناپذیر به نظر میرسید. کوشش و تلاش جهت ادامه زندگی آنچنان شدید بود که توجه به بازی، هدر دادن وقت تلقی میشد. اکنون که با پیشرفتهای چشمگیر در علم روانشناسی و علوم تربیتی و همچنین استفاده از جنبههای آموزشی و تربیتی بازی، عقیده و نظر عمومی نسبت به این فعالیت انسان تغییر کرده است. اطلاعات فراوانی که امروزه دربارۀ بدن انسان و چگونگی رشد و تکامل آن به دست آوردهایم بیش از پیش ضرورت بازی را برای کودکان روشن کرده است.
صرفنظر از مسائل فوق، خواه کودکان اجازه بازی داشته باشند و یا نداشته باشند، آنان به هر حال به طرقی خود را با بازی مشغول خواهند کرد. در حقیقت بازی برای کودک مانند نفس کشیدن امری طبیعی و از ضروریات رشد است، از دیدگاه کودکان نوعی فعالیت است که برای انجام آن ،کودک حتی تحمل مشکلاتی را بر خود هموار میکند (مقدم و ترکمان،1386).
بازی بهترین شکل فعالیت کودکان در سنین پیش از دبستان است. در جریان بازی نیروهای جسمی و روحی کودک یعنی دقت، حافظه، تصور، نظم و ترتیب به سر میبرند و رسالت تغییر و دگرگون ساختن آن را بر عهده دارند (بوندرانکو، باباجان، 1380).
کودک از طریق بازی به شخصیتی متعادل دست پیدا میکند و تعادل و مهارتهای لازم را برای زندگی در کنار دیگران در محیطهای غیر از خانه و در کنار افرادی غیر از والدین کسب میکند، لذا کودک از طریق بازی به رشد اجتماعی لازم دسترسی مییابد.
کودکی که از بازی میهراسد، هرگز رشد سالم ندارد و از لحاظ روانی بیمار است و باید فوراً به درمان او میپرداخت. به عقیده وودورث، حتی تخیل کودک نوعی بازی است و میتوان گفت بازی معمولاً اگر دائما هم نباشد، شامل عامل تخیل و اختراع است (شعاری نژاد، 1385).
تعریف بازی
در فرهنگ و بستر، بازی به صورتهای زیر تعریف شده است:
1-حرکت، جنبش و فعالیت به مثابه حرکت عضلات
2-آزادی یا محدودیتی برای حرکت و جنبش
3-فعالیت یا تمرین برای سرگرمی، تفریح یا ورزش (مهجور، 1375).
بهترین توصیف برای بازی توسط گاروی در سال 1977 ارائه شده است.
- بازی خوشایند و لذت بخش است.
- بازی هیچ هدف بیرونی ندارد و متوجه هیچگونه هدف عملی نیست، بلکه انگیزش ذهنی کودک است.
- بازی خودجوش و داوطلبانه است و بازیگر خود نوع آن را انتخاب میکند.
- بازی کردن مستلزم درگیری فعالانه بازیگر است (مجیب، 1377).
بازی عبارت از هر نوع فعالیتی است که برای تفریح و خوشی و بدون توجه به نتیجه نهایی صورت میگیرد. انسان به طور داوطلبانه وارد این فعالیت میشود و هیچ نیروی خارجی یا اجباری در آن دخیل نیست (ایراندوست، 1378).
هر نوع فعالیتی که توسط کودکان به منظور تفریح انجام گیرد، بازی نامیده میشود.
مربیان ورزش از بازی تلقی جامعتری دارند. آنها معتقدند که، بازی عبارت است از فعالیتی که افراد با میل و رغبت در اوقات فراغت انجام میدهند (انگجی، عسگری، 1385).
تاریخچه بازی
بازی را میتوان به گذشتههای دور حتی از بدو تولد و پیدایش انسان نسبت داد.
در حقیقت بازی جزئی از زندگی انسان از بدو تولد تا زمان مرگ است. در کل تاریخچه بشریت مندرج انسان از نظر فیزیولوژیکی نیاز به جنبش و حرکت دارد و بازی خمیر مایه تفکر است. تشکیل اجتماعات اولیه بشری شکل جدیدی از بازی را پدید میآورد. بازیهای گروهی به صورت بازیهای نمایشی از عبادت ارواح، پرسش اشیاء گرفته تا رقص شکار و رقص جنگ، مجموعهای از راههای برآوردن نیازهای جسمانی و ذهنی افراد را هم گرداند. خواه به این مجموعه بازی نام دهیم و خواه نام دیگر، در اصل مطلب تفاوت چندانی پدید نمیآید.
رشد ذهنی یا اجتماعی انسان و تسلط پیشرونده بر طبیعت امکان دستکاری در اشیاء طبیعی را بوجود آورد و از آن زمان اشیاء به خواست انسان تغییر شکل دادند تا بتوانند اندیشه وی را در شکلدهی و بازی غنای بیشتر بخشند و روح او را راضیتر گردانند.
تشکیل اجتماعات اولیه بشری، نحوه و شکل جدیدی از بازی را پدید آورد. در ابتدا بازیچه بشر، مواد و اشیاء خام و طبیعی بدست آمده از طبیعت بود، قطعهای از سنگ، به دست گرفتن آن، حرکت دادن آن و سرانجام غلتاندن و یا پرتاب کردن آن، همه نوعی بازی محسوب میگردید (مهجور، 1380).
بازی در ایران پیش از اسلام:
بنابر آنچه مورخان یونانی، رومی و یهودی دربارۀ ایران و ایرانیان نوشتهاند و بنا به مندرجات اوستا و پارهای از کتابهای بازمانده به زبان پهلوی، ایرانیان باستان به کودکان خویش هنرهای گوناگون میآموختهاند و برترین این هنرها شامل سواری، چوگان بازی، تیراندازی، شناگری، شمشیربازی و در عصر ساسانی، شطرنج بوده است.
چنانکه میبینیم، تمام این بازیها با زندگی آینده کودکان پیوند ناگسستنی داشته و از آن روی این هنرها و بازیها را به کودکان میآموختهاند که بعدها در میدان نبرد از آنها استفاده نمایند. در حقیقت بیشتر این بازیها حالت ورزشی و جنگی داشتهاند. اما بیگمان کودکان ایرانی در آن روزگا با بازیهای گوناگون دیگری نیز آشنا بودهاند که سخن گفتن دربارۀ آنها نیازمند به پژوهش گستردهای در متون بازمانده از دوران پیش از اسلام است، ولی هدف ما بیشتر جستجوی رد پای بازیهای ایرانی در متون پارسی است